કમળો(Jaundice) થવાના કારણો, લક્ષણો, કાળજી અને ઉપચાર માટે સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા

કમળો (Jaundice) એ લિવરની ગૂંચવણ કે અસ્વસ્થતાથી ઊભી થતી રોગસંસ્થા છે, જેમાં મુખ્ય લક્ષણ શરીરમાં પાંડુપણા (પીળાશ)નો પ્રભાવ રહે છે. આ પ્રકારનો રોગ શરીરના લિવર અને પાચક તંત્ર સાથે જોડાયેલો હોય છે, અને જો તે યોગ્ય રીતે કામ ન કરે તો શરીરમાં બિલીરુબિનનું સ્તર વધે છે. કમળાનો આલય લિવરના અન્ય રોગો, વાયરસ, અથવા કોઈ જંતુનાશક પરિસ્થિતિઓથી થાય છે. આ લેખમાં આપણે કમળાનો વિસ્તારથી  વિશ્લેષણ કરવા જઈ રહ્યા છીએ, જેમાં તેનું કારણ, લક્ષણો, નિવારણ, અને કાળજી વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવશે.

કમળો (Jaundice) શું છે?

કમળો એટલે કે Jaundice, તે લિવરના દુષ્પ્રભાવથી થતો રોગ છે જેમાં શરીરની ત્વચા, આંખો અને મૂત્ર પીળી રંગત તરફ વળે છે. આ શારીરિક સ્થિતિ, લોહીમાં બિલીરુબિન નામના પિગ્મેન્ટના વધારે સ્તરથી થાય છે. કમળો, લિવર અથવા પાચક તંત્ર સાથે સંકળાયેલ રોગ છે, અને તેની અસર કે રોગેન્દ્રિય લિવર પર વધારે તાપમાન અને દબાણ ધરાવે છે.

કમળો થવાના મુખ્ય કારણો (Causes of Jaundice)

કમળો થવાનું મુખ્ય કારણ બિલીરુબિન નામના પિગ્મેન્ટના અવ્યવસ્થિત સ્તરે રહેલું છે, જે લોહીમાં વધતું જાય છે. આ પિગ્મેન્ટ આપણા લોહીના લાલ કોષિકાઓનો ઘટક છે. જ્યારે લાલ કોષિકાઓ તૂટી જાય છે, ત્યારે લિવર તેમાંથી બિલીરુબિનને ગોળીય તરીકે નિયંત્રિત કરે છે, જે પછી પાચક તંત્ર દ્વારા બહાર નીકળે છે. જો લિવર યોગ્ય રીતે કાર્ય ન કરે અથવા બિલીરુબિનને બહાર કાઢવામાં ક્ષમતા ગુમાવે, તો તે લોહીમાં વધે છે અને કમળો થતા લક્ષણો દેખાવા માંડે છે.

કમળાના કારણોનો વિભાજન:

  • વિશિષ્ટ લિવર રોગો:
    • હેપેટાઇટિસ A, B, C
    • લિવરની બિમારી (લિવર સિરોસિસ, ફેટી લિવર)
    • આલ્કોહોલિક લિવર ડિસીઝ
  • ગોલબ્લેડર અને પિત્તાશયમાં સમસ્યાઓ:
    • ગોલસ્ટોન્સ (પિત્તાશયના પથ્થર)
    • બાઇલ ડક્ટની બ્લોકેજ
  • હેપેટોટોક્સિક દવાઓ અથવા ઝેર:
    • વિશિષ્ટ દવાઓ, ખાસ કરીને પેન કિલર્સ અને એન્ટિબાયોટિક્સ
    • આલ્કોહોલનું અતિશય સેવન
  • અન્ય સંભવિત પરિસ્થિતિઓ:
    • જૈવિક કારકરો, જેમ કે મલેરિયા, મોનોન્યુક્લિઓસિસ
    • જન્મજાત લિવરના વ્યાધિઓ (જન્મ સમયે થતો કમળો)
    • પેનક્રિયાસ કે ટ્યુમર્સની સમસ્યાઓ

કમળાના પ્રકારો (Types of Jaundice)

કમળા ત્રણ મુખ્ય પ્રકારોમાં વિભાજીત છે, જે લિવરના કાર્ય અને પાચક તંત્ર પર આધાર રાખે છે.

   1. હેમોલિટિક કમળો (Hemolytic Jaundice):

આ પ્રકારનો કમળો લાલ રક્તકણો ઝડપથી તૂટવાના કારણે થાય છે. લિવરને પૂરતું સમય ન મળતા બિલીરુબિનનું સ્તર વધે છે.

   2. હેપેટોસેલ્યુલર કમળો (Hepatocellular Jaundice):

આ લિવરની ગૂંચવણને કારણે થાય છે. લિવરની અવ્યવસ્થા, જેમ કે હેપેટાઇટિસ અથવા લિવર સિરોસિસ, આ પ્રકારનો કમળો ઊભો કરે છે.

   3. ઓબ્સ્ટ્રક્ટિવ કમળો (Obstructive Jaundice):

આની પાછળ મુખ્ય કારણ બાઇલ ડક્ટમાં અવરોધ છે, જે લિવરને બિલીરુબિન બહાર કાઢવામાં અવરોધ કરે છે. આ અવરોધ ગોલસ્ટોન, ટ્યુમર કે અન્ય વિકૃતિઓને કારણે થાય છે.

કમળા સાથે જોડાયેલા લક્ષણો (Symptoms of Jaundice)

કમળાના લક્ષણો તેના તીવ્રતા અને લિવરની સ્થિતિ પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય રીતે કમળાના લક્ષણો નિમ્ન મુજબ હોઈ શકે છે:

  • ત્વચા અને આંખોમાં પીળાશ: કમળાનું મુખ્ય લક્ષણ શરીરની ત્વચા અને આંખોના સફેદ ભાગમાં પીળાશ દેખાવા માંડે છે.
  • શારીરિક થાક અને કમજોરી: લિવરની અસામાન્ય કામગીરીના કારણે શરીર દુબળું લાગે છે.
  • મૂત્રમાં પીળાશ: મૂત્રનું રંગ વધુ પીળું થઈ જાય છે.
  • મળના રંગમાં ફેરફાર: મળનો રંગ હળવો અથવા સફેદ થઈ જાય છે, કારણ કે બિલીરુબિનનું સ્તર ઓછું થાય છે.
  • ભૂખમાં ઘટાડો: કમળા થવાથી પાચનક્રિયા પર અસર પડે છે, જે ભૂખમાં ઘટાડો કરે છે.
  • થરકાપા અને ઉલ્ટીઓ: ક્યારેક લિવરની ગૂંચવણને કારણે પેટમાં અસ્વસ્થતા રહે છે.

કમળાનું નિદાન (Diagnosis of Jaundice)

કમળાનો સચોટ નિદાન કરવાનો પ્રથમ પગલું લક્ષણોને ઓળખવું છે. તેમ છતાં, કમળા માટે લેબોરેટરી ટેસ્ટ્સ જરૂરી છે, જેથી આ લિવર રોગની અસર અને તેના કારણો પર પ્રકાશ પાડવામાં આવે.

1. રક્ત પરીક્ષણો (Blood Tests):

  • બિલીરુબિન સ્તરની ચકાસણી: લોહીમાં બિલીરુબિનનું સ્તર કેટલી ટકાવારી વધ્યું છે તે જાણી શકાય છે.
  • લિવર ફંક્શન ટેસ્ટ: આ પરીક્ષણ લિવરની કાર્યક્ષમતા ચકાસે છે અને તેનું આલય કરે છે કે લિવર કઈ હદે બગડ્યું છે.

2. અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અને સોનોગ્રાફી:

  • લિવર અને ગોલબ્લેડરનું અધ્યયન કરવા માટે આ ટેસ્ટ્સ ઉપયોગી છે, જે પિત્તાશયમાં પથ્થર કે અવરોધ છે કે કેમ તે જાણવા મદદ કરે છે.

3. બાયોપ્સી:

  • આ વધુ ગંભીર કિસ્સાઓમાં જરૂરી છે. લિવર ટીસ્યુઝના નમૂનાઓના આધારે નિદાન કરવામાં આવે છે.

કમળાનો ઉપચાર (Treatment of Jaundice)

કમળાનો ઉપચાર તેની તીવ્રતા, કારણો અને લિવરની સ્થિતિ પર આધાર રાખે છે. કેટલીકવાર લિવર ફંક્શનને સુધારવા માટે જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવો જોઈએ, અને કેટલીકવાર દવાઓની જરૂર રહે છે.

   1. ફાર્માકોલોજિકલ સારવાર (Medications for Jaundice):

  • હેપેટાઇટિસ એ અને બી માટે ખાસ એન્ટિવાયરલ દવાઓ આપવામાં આવે છે.
  • બાઇલ ડક્ટ અવરોધ માટે સર્જરી અથવા એન્ડોસ્કોપી દ્વારા ઉપાય કરવામાં આવે છે.

   2. આહાર અને જીવનશૈલી (Diet and Lifestyle Adjustments):

  • તંદુરસ્ત અને સ્વચ્છ ખોરાક: લિવરને વધુ કામ ન કરાવવું, માટે સરળ પચાઇ શકાય તેવો આહાર લેવા પર ભાર મૂકાય છે.
  • ફળો અને શાકભાજી: ફળો, જેમ કે પપૈયું, સફરજન, અને બીટ, અને શાકભાજી, જેમ કે કોળું અને ગાજર, લેવી સારી.
  • પ્રવાહીનું સેવન: લિવર ફંક્શન સુધારવા માટે પ્રવાહીનું સેવન ખૂબ જરૂરી છે. તાજું પાણી, નારિયેળ પાણી, લીંબુનું શરબત ઉત્તમ છે.

   3. સર્જીકલ ઉપચાર:

  • જો ગોલબ્લેડર અથવા બાઇલ ડક્ટ અવરોધને કારણે કમળા થયા હોય, તો તેની સર્જરી થતી હોય છે.

કમળાની નિવારણ માટે ની કાળજી (Prevention of Jaundice)

કમળાને ટાળવા માટે કેટલીક મુખ્ય નિવારક પગલાં લેવાં ખૂબ જરૂરી છે.

  1. હેપેટાઇટિસથી બચો:

  • હેપેટાઇટિસ વેક્સિન: હેપેટાઇટિસ એ, બી, અને સી જેવા વાયરસોથી બચવા માટે વેક્સિન લેવી જોઈએ.
  • સ્વચ્છતા: લિવરના રોગોથી બચવા માટે વ્યક્તિગત સ્વચ્છતા રાખવી.

  2. આલ્કોહોલ દૂર રાખવું:

  • લિવર પર આલ્કોહોલના હાનિકારક પ્રભાવથી બચવા માટે આલ્કોહોલનું સેવન ટાળવું જોઈએ.

  3. સ્વસ્થ જીવનશૈલી:

  • આરોગ્યપ્રદ ખોરાક, સમયસર આરામ, અને નિયમિત શારીરિક કસરત જળવવી.

કમળા પછીના રિકવરીના સ્ટેજ (Stages of Recovery After Jaundice)

કમળાથી આરોગ્ય પામવા માટેનો સમયગાળો દરેક વ્યક્તિ માટે જુદો હોઈ શકે છે, જે તેના લિવરની સ્થિતિ અને કમળાની તીવ્રતાના આધારે હોય છે. સામાન્ય રીતે, જો લિવર ઝડપથી સાજું થતું હોય, તો આરોગ્ય પુનઃપ્રાપ્ત કરવા માટે કેટલાક સ્ટેજમાંથી પસાર થવું પડે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન યોગ્ય કાળજી અને આહાર મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.

   1. શરૂઆતનો રિકવરી સમયગાળો (Initial Recovery Phase):

  • સમયગાળો: 2-4 અઠવાડિયા
  • આ સ્ટેજમાં, શરીર આસ્તે આસ્તે બીમારીના લક્ષણોથી મુક્ત થતું હોય છે. બીમારીના સમયે પચવામાં સરળ આહાર (જેમ કે ચોખા, દાળ, તાજા ફળો) લીધા બાદ ધીમે ધીમે વધુ પોષક વસ્તુઓ દાખલ કરી શકાય છે.
  • માહિતી: લિવરની સંપૂર્ણ કાર્યક્ષમતા પાછી આવે તે પહેલાં આ સ્ટેજ મહત્વનો છે.

   2. મધ્યમ રિકવરી સ્ટેજ (Intermediate Recovery Stage):

  • સમયગાળો: 4-6 અઠવાડિયા
  • આ સ્ટેજમાં, રોગના લક્ષણો સામાન્ય રીતે દૂર થઈ ગયા છે, પરંતુ લિવર હજુ પૂરી રીતે રિકવર નથી થયું. આ સમયગાળામાં આરામ અને પોષણયુક્ત આહારની જરૂરીયાત રહે છે.
  • ખોરાક: પાચવામાં હળવો પરંતુ પોષણયુક્ત ખોરાક લેવો, જેમ કે દાળ-ચોખા, કઠોળ, ફળ અને શાકભાજી.

  3. અંતિમ રિકવરી સ્ટેજ (Full Recovery Stage):

  • સમયગાળો: 2-3 મહિના
  • આ સ્ટેજ દરમિયાન લિવર પાછું સંપૂર્ણપણે સાજું થાય છે. આ દરમિયાન વ્યાયામ અથવા સામાન્ય કાર્યરત જીવનશૈલીમાં ધીમે ધીમે પાછા ફરવા પર ધ્યાન આપવું જોઈએ.
  • અનુસંધાન: આ સમયગાળા દરમિયાન ડોક્ટરની નિશાની હેઠળ લિવરની સક્રિયતા ચકાસાવું અને કોઈપણ નવું ખોરાક અથવા દવાઓ લેવા પહેલાં સલાહ લેવી.

કમળો અને પ્રાચીન આયુર્વેદ (Jaundice in Ayurveda)

આયુર્વેદ પ્રમાણે, કમળા (પાંડુરોગ) ત્રિદોષ સાથે જોડાયેલ છે: વાત, પિત્ત અને કફ. આ સખ્ત સામ્યાવસ્થા લિવરને બગાડે છે, અને કમળો થવાની શક્યતા વધી શકે. પ્રાકૃતિક ઉપચારમાં આમળા, બીટનો રસ, પપૈયા પાનનો રસ, ગળમરી તથા હળદરના સેવનને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું છે.

કમળા (Jaundice) દરમિયાન યોગ્ય ખોરાક અને કાળજી લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે લિવરની સ્થિતિ ખૂબ નાજુક હોય છે. કમળાના દર્દીઓએ એવી વસ્તુઓ ખાવવી જોઈએ, જે સરળતાથી પચી જાય અને લિવર પર વધારાનું ભારણ ન મૂકે. તેમજ, કેટલીક એવી વસ્તુઓ છે, જે ટાળવી જોઈએ, કારણ કે તે લિવરની સ્થિતિને વધુ ખરાબ કરી શકે છે.

કમળા દરમિયાન શું ખાવું (What to Eat during Jaundice):

1. તાજા ફળ અને શાકભાજી:

  • પપૈયું: પપૈયું પાચન ક્રિયાને સુધારવામાં મદદ કરે છે અને લિવર માટે પણ ફાયદાકારક છે.
  • સફરજન: સફરજનમાં ફાઇબર વધારે હોય છે, જે શરીરથી ટોક્સિન દૂર કરવામાં મદદ કરે છે.
  • બીટ અને ગાજર: બીટ અને ગાજર લિવરને ડિટોક્સ કરી શકે છે અને તેનાં માટે ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.
  • પીનેપલ અને તેનાં રસ: પાચન માટે ફાયદાકારક અને લિવરને આરોગ્યપ્રદ રાખવા માટે ઉત્તમ છે.
  • લીંબુ અને લીંબુનુ શરબત: વિટામિન C નું ઉત્તમ સ્ત્રોત છે, જે લિવરને ડિટોક્સ કરવામાં મદદ કરે છે.

2. અનાજ અને દાળ (Whole Grains and Pulses):

  • ચોખા: દાળ ચોખા જેવા સરળ પચી શકે તેવા ખોરાક લેવો, જે લિવર પર ઓછું ભારણ મૂકે.
  • જોખા: જોખાનું સેવન પાચનક્રિયા માટે ખૂબ જ સારું છે.
  • દાળ: મગની દાળ, તુવેરની દાળ જેવા હળવા અને પાચવામાં સરળ દાળો લેવો.

3. પ્રવાહી અને રસ (Liquids and Juices):

  • તાજું પાણી: ઉત્તમ હાઇડ્રેશન માટે દિવસમાં 8-10 ગ્લાસ પાણી પીવું ખૂબ જરૂરી છે.
  • નારિયેળ પાણી: નારિયેળ પાણી લિવરને બળ આપે છે અને તાજગી માટે ઉત્તમ છે.
  • ફળોના રસ: તાજા ફળના રસ, જેમ કે લીમડું, પપૈયું, બીટ અને ગાજરનો રસ લેવો.
  • લીંબુ શરબત: તાજા લીંબુનું શરબત પીવાથી શરીર ડિટોક્સ થાય છે.

4. હળવું પ્રોટીન (Light Protein):

  • કઠોળ અને લીલાં શાક: ફાઈબરયુક્ત અને હળવાં શાકભાજી કે કઠોળની દાળનું સેવન કરવામાં આવે.
  • દહીં: તાજું દહીં લેવાથી પાચન સુધરશે અને લિવર પણ સારી રીતે કાર્ય કરશે.

5. દહીં અને છાશ:

  • દહીં અને છાશમાં પ્રોબાયોટિક્સ હોય છે, જે પાચન ક્રિયાને આરોગ્યપ્રદ બનાવે છે અને શરીરને પોષણ મળે છે.

કમળા દરમિયાન શું ન ખાવું (What to Avoid during Jaundice):

   1. તળેલા અને તેલવાળા ખોરાક:

  • તળેલી વસ્તુઓ: ફ્રાઈ કરેલી વસ્તુઓ (જેમ કે પકોડી, સમોસા) તેલવાળી હોય છે, જે લિવર પર બોજ નાખે છે.
  • તીખું અને મસાલેદાર ખોરાક: તીખું અને મસાલેદાર ખોરાક લિવરને વધુ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, તેથી તે ટાળવું જોઈએ.
  • ઘી અને માખણ: ભારે ફેટવાળું ઘી અને માખણ લિવર માટે હાનિકારક હોય છે.

   2. પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અને જંક ફૂડ:

  • ફાસ્ટ ફૂડ: પીઝા, બર્ગર, ચિપ્સ વગેરે પ્રોસેસ્ડ અને જંક ફૂડમાં વધુ ફેટ અને કેળરી હોય છે, જે લિવર માટે ખરાબ છે.
  • પેકેજડ અને પ્રીસરવ્ડ ફૂડ: આ પ્રકારના ખોરાકમાં રાસાયણિક પ્રીઝરવેટિવ્સ હોય છે, જે લિવર પર ભાર મુકતા હોય છે.

   3. આલ્કોહોલ અને સોફ્ટ ડ્રિન્ક્સ:

  • આલ્કોહોલ: આલ્કોહોલ લિવરને નુકસાન પહોંચાડે છે અને કમળા દરમિયાન લિવરને વધુ ખરાબ સ્થિતિમાં મૂકી શકે છે.
  • સોફ્ટ ડ્રિન્ક્સ અને શુગરવાળા પીણાં: આમાં વધુ સુગર અને કાર્બોનેટેડ સામગ્રી હોય છે, જે લિવર માટે અપ્રિય છે.

   4. મસાલાવાળા ખોરાક:

  • મસાલા: લસણ, આદુ, મરચાં વગેરે વધુ મસાલેદાર ચીજોને ટાળવી જોઈએ, કારણ કે તે લિવરને હાનિ પહોંચાડે છે.

   5. મીઠું:

  • વધુ મીઠું લિવરને નુકસાન કરી શકે છે, તેથી મીઠાનો ઉપયોગ ખૂબ જ ઓછો કરવો.

   6. બહુ મીઠી વસ્તુઓ:

  • મીઠાઈઓ: વધુ શુગરવાળી ચીજો, જેમ કે મીઠાઈઓ, કેન્ડી, કેક, અને પાસ્ત્રી, એ લિવરને નુકસાન કરી શકે છે.
  • મીઠું પાપડ અને અચર: એમાં વધુ મીઠું હોય છે, જે લિવર માટે ખરાબ છે.

કમળા પછી વ્યાયામ અને ફિટનેસ (Exercise and Fitness Post-Jaundice)

કમળા પછી લિવરની ક્ષમતા પાછી આવે તે પહેલાં વ્યાયામ કરવામાં કાળજી રાખવી જરૂરી છે, કારણ કે શરીરની શક્તિ અને લિવરની કાર્ય ક્ષમતા નબળી થઈ ગઈ હોય છે.

   1. શરૂઆતમાં કરવાનું હળવું વ્યાયામ (Light Exercises to Begin With):

  • વોકિંગ: કમળાના આરંભમાં સામાન્ય ચાલવાથી શરૂ કરો, જે લોહીનો વહેવટ સારું કરે અને શરીરમાં મસાલાની સજાગી ન વધે.
  • સ્વિમિંગ: જો ડોક્ટરની સલાહ હોય, તો હળવી તાણને ટાળવા માટે સ્વિમિંગ ઉત્તમ છે.
  • પ્રાણાયામ: કસરતના પહેલા સ્ટેજમાં શ્વાસની કસરતો, જેમ કે પ્રાણાયામ, શરીરને ઊર્જા પુનઃપ્રાપ્ત કરવા માટે ફાયદાકારક છે.

   2. આસ્તે આસ્તે તીવ્ર વ્યાયામ (Gradually Intensifying Exercises):

  • એકદમ તીવ્ર કસરતના બદલે ધીમે ધીમે તીવ્રતા વધારવી, જેથી લિવર અથવા પાચક તંત્ર પર વધારાનો દબાણ ન થાય.
  • યોગ: લિવર અને શારીરિક આરોગ્ય માટે યોગ સાધનાથી કસરત અને તાણને મેનેજ કરવી સરળ બને છે.

   3. પર્યાપ્ત આરામ અને કાળજી:

  • કમળા પછી સંપૂર્ણ કસરત શિડ્યૂલમાં પાછા ફરતાં, વ્યાયામ અને આરામ વચ્ચે યોગ્ય સંતુલન જાળવવું. જો તકલીફ લાગે, તો તરત જ આરામ કરવો.

નિષ્કર્ષ (Conclusion):

કમળા (Jaundice) એ લિવરની ગંભીર સમસ્યા છે, જે શરીરમાં બિલીરુબિનના વધેલા સ્તરના કારણે થાય છે. કમળાના લક્ષણો, કારણો અને તેના ઉપચારને સમજવું અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. યોગ્ય કાળજી, સચોટ ખોરાક, અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરીને કમળાને અસરકારક રીતે નિયંત્રિત કરી શકાય છે.

કમળા દરમિયાન, હળવો અને પોષણયુક્ત ખોરાક લેવું, પર્યાપ્ત પાણીનું સેવન કરવું અને શારીરિક આરામ જાળવી રાખવું જરૂરી છે. આલ્કોહોલ, મસાલેદાર ખોરાક, અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડથી દૂર રહેવું જોઈએ, કારણ કે તે લિવરને વધુ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

લાંબા ગાળે, લિવરની કાળજી માટે તંદુરસ્ત આહાર, નિયમિત વ્યાયામ, અને ડોક્ટરની નિયમિત ચકાસણી જાળવી રાખવી એ જરૂરી પગલાં છે. હેપેટાઇટિસ જેવા રોગોથી બચવા માટે રસીકરણ કરાવવું મહત્વપૂર્ણ છે. આ સાથે, આયુર્વેદિક ઉપચાર, જેમ કે આમળા, પપૈયાના પાનનો રસ, અને હળદરનું સેવન પણ લિવરને મજબૂત બનાવવામાં મદદરૂપ બની શકે છે.

સમગ્ર લિવર સ્વાસ્થ્ય જાળવવા માટે કમળા (Jaundice) બાદ પણ લાંબા ગાળાની કાળજી જાળવવી જરૂરી છે.

દરરોજ નવું નવું જાણવા માટે અવશ્ય અમારી વેબસાઈટ(Gujaratspeed.com) ની મુલાકાત લો.

Table of Contents

About Author : Pratham Ahir
Contact Email : gujaratspeed3377@gmail.com
Notice :
અમારા લેખનું લખાણ કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજુરી લેવી જરૂરી છે.

Hello Readers, GujaratSpeed.com is a private website and don’t represent any government entity, organizations or department. Whatever information we shared here is gathered from various Gujarat government’s official website and news papers and other websites. We also cross verify the job when we post any job but do always cross verify the job vacancy by yourself to prevent fraudulent happening in the name of job.

Leave a Comment